Με τα άρθρα 17 – 22 του νέου πολυνομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή επέρχονται αλλαγές στον Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια (ν. 2961/2001).

Η αξιολογούμενη ρύθμιση του άρθρου 17

αποσκοπεί στη διευκόλυνση των συναλλαγών και στην απλοποίηση της διαδικασίας μεταβίβασης ακινήτων με επαχθή αιτία, εφόσον το πιστοποιητικό του άρθρου 105 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια (ν. 2961/2001) εξακολουθεί να απαιτείται και να συνδέεται με την (ολοσχερή) εξόφληση των επιμεριστικά αναλογούντων στο ακίνητο φόρων, μόνο κατά τη μεταβίβαση των ακινήτων με χαριστική αιτία (δωρεά, γονική παροχή) και όχι κατά τη μεταβίβαση αυτών με επαχθή αιτία (στις περιπτώσεις που το μεταβιβαζόμενο ακίνητο έχει αποκτηθεί με κληρονομιά, δωρεά ή γονική παροχή). Συνακόλουθα, καταργείται επίσης και η διαδικασία παρακράτησης από τον συμβολαιογράφο (ολόκληρου) του επιμεριστικά αναλογούντος φόρου από το τίμημα της πώλησης του ακινήτου και η απόδοσή του στη Δ.Ο.Υ. εντός τριών (3) ημερών, με χορήγηση πιστοποιητικού με παρακράτηση.

Άρθρο 17
Συμπλήρωση ρύθμισης για την ευχέρεια καταβολής φόρου κτήσεων αιτία θανάτου σε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτου αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής – Αντικατάσταση παρ. 5 άρθρου 82 ν. 2961/2001

Η παρ. 5 του άρθρου 82 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία (ν. 2961/2001, Α’ 266) αντικαθίσταται ως εξής:
«5. Η ευχέρεια καταβολής του φόρου σε δόσεις κατά την παρ. 1 παρέχεται μόνο αν το ακίνητο, που αποκτήθηκε αιτία θανάτου, βρίσκεται στην κυριότητα του οφειλέτη κληρονόμου. Προκειμένου αυτό να μεταβιβασθεί αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής ή βαρυνθεί με εμπράγματα δικαιώματα από τις ίδιες αιτίες, ολόκληρος ο φόρος που αναλογεί σε αυτό καθίσταται απαιτητός και καταβάλλεται πριν από τη χορήγηση πιστοποιητικού, για το οποίο ορίζει το άρθρο 112. Σε περίπτωση που ο οφειλόμενος φόρος αφορά και σε λοιπά περιουσιακά στοιχεία, η πίστωση του επιμεριστικά αναλογούντος στο μεταβιβαζόμενο ακίνητο φόρου, γίνεται σε εξόφληση των πρώτων δόσεων από τις ανεξόφλητες, κατά την καταβολή, είτε αυτές είναι ληξιπρόθεσμες είτε όχι, χωρίς να γίνεται επιμερισμός του φόρου αυτού σε όλες τις δόσεις του ποσού που έχει βεβαιωθεί.»

Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις του άρθρου 18 απαλλάσσεται από την αλληλέγγυα με τον αρχικό υπόχρεο ευθύνη, ο τελευταίος κάτοχος, ο οποίος έχει αποκτήσει με επαχθή σύμβαση το βαρυνόμενο με φόρο κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής ακίνητο. Με τον τρόπο αυτό εξαλείφεται μία άδικη και επαχθής για τον τρίτο διακάτοχο επιβάρυνση. Η ευθύνη του τελευταίου κατόχου εξακολουθεί να υπάρχει στις λοιπές περιπτώσεις του άρθρου 83 του ν. 2961/2001 (χαριστικές συμβάσεις), εφόσον σ’ αυτές εξακολουθεί να απαιτείται πιστοποιητικό.

Άρθρο 18
Εξαίρεση των τελευταίων κατόχων κληρονομιαίων ακινήτων που έχουν αποκτήσει με σύμβαση μεταβίβασης από επαχθή αιτία από την αλληλέγγυα ευθύνη με τους κληρονόμους και κληροδόχους – Προσθήκη παρ. 5 στο άρθρο 83 ν. 2961/2001

Στο άρθρο 83 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία (ν. 2961/2001, Α’ 266) προστίθεται παρ. 5 ως εξής:
«5. Οι τελευταίοι κάτοχοι κληρονομιαίων ακινήτων, τα οποία έχουν αποκτήσει με σύμβαση μεταβίβασης από επαχθή αιτία, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των παρ. 1 και 2.»

Με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις του άρθρου 102 (άρθρο 19 του πολυνομοσχεδίου) του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία εξορθολογίζονται και επικαιροποιούνται οι περί παραγραφής διατάξεις αυτού που αφορούν υποθέσεις με χρόνο γένεσης φορολογικής υποχρέωσης μέχρι και 31.12.2014, δηλαδή πριν από την ισχύ του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας στις υποθέσεις αυτές (στο πλαίσιο του οποίου η παραγραφή ρυθμίζεται πλέον ενιαία για όλες τις φορολογίες με το άρθρο 36). Με την κατάργηση των ανωτέρω αναχρονιστικών διατάξεων, η απαίτηση χορήγησης πιστοποιητικού περιορίζεται χρονικά και αίρεται το παράδοξο να απαιτείται πιστοποιητικό και να υφίσταται η υποχρέωση υποβολής δηλώσεων μετά την παραγραφή του δικαιώματος της Διοίκησης για επιβολή φόρου, όπως αυτή ορίζεται σήμερα (δεκαετία για ανακριβή δήλωση και δεκαπενταετία για παράλειψη υποβολής). Κρίνεται ωστόσο αναγκαία, παράλληλα με τα ανωτέρω, η παράταση και της γενικής παραγραφής για επιβολή φόρων κληρονομιών, δωρεών και γονικών παροχών από 1.1. 2004 μέχρι 31.12.2008 τουλάχιστον, για λόγους, αφενός, ασφάλειας και διευκόλυνσης των συναλλαγών, καθώς και άρσης κάθε αμφισβήτησης, και αφετέρου αποσυμφόρησης των ελεγκτικών υπηρεσιών από υποθέσεις του παλαιού καθεστώτος. Με τον τρόπο αυτό παραμένουν ενεργές οι υποθέσεις με χρόνο γένεσης φορολογικής υποχρέωσης μετά το 2009, ενώ διαμορφώνεται γι’ αυτές ένα ξεκάθαρο πλαίσιο παραγραφής. Περαιτέρω, για λόγους πληρότητας και εναρμόνισης με το πνεύμα των διατάξεων του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας για την παραγραφή, καθορίζεται το χρονικό διάστημα για το οποίο απαιτείται το πιστοποιητικό σε υποθέσεις, για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννάται μετά την έναρξη ισχύος του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (δηλαδή μετά την 1η.1.2015).

Άρθρο 19
Επαναπροσδιορισμός χρόνου παραγραφής δικαιώματος του Δημοσίου για επιβολή φόρου και προστίμου για την εφαρμογή του ν. 2961/2001 – Τροποποίηση παρ. 5 άρθρου 102 ν. 2961/2001

Η παρ. 5 του άρθρου 102 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία (ν. 2961/2001, Α’ 266) α) τροποποιείται αα) στο πρώτο εδάφιο ως προς τη μετάθεση κατά πέντε (5) έτη του χρόνου γενέσεως της φορολογικής υποχρέωσης, αβ) στο τρίτο εδάφιο, αβα) στην περ. α’, ως προς την μετάθεση κατά πέντε (5) έτη του χρόνου θανάτου για κτήσεις εξ αυτού, αββ) στην περ. β’ ως προς τη διαγραφή της περίπτωσης της προίκας, τη μετάθεση κατά πέντε (5) χρόνια του χρόνου σύνταξης του σχετικού συμβολαιογραφικού εγγράφου, καθώς και ως προς την προσθήκη υπεύθυνης δήλωσης περί μη μετάθεσης του χρόνου γένεσης της υποχρέωσης, β) προστίθενται νέα εδάφια, τέταρτο, πέμπτο και έκτο, και η παρ. 5 διαμορφώνεται ως εξής:
«5. Το δικαίωμα του Δημοσίου για την επιβολή των φόρων, που προκύπτουν από την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος, σε υποθέσεις για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2008 έχει παραγραφεί. Στις υποθέσεις αυτές δεν απαιτείται το πιστοποιητικό που προβλέπεται από τα άρθρα 105 έως και 112. Αντί γι’ αυτό, μπορεί να προσκομίζεται:
α) για τις κτήσεις αιτία θανάτου, ληξιαρχική πράξη θανάτου από την οποία να προκύπτει ότι, ο θάνατος του κληρονομουμένου ή δωρητή αιτία θανάτου επήλθε μέχρι και την 31.12.2008, καθώς και υπεύθυνη δήλωση του υπόχρεου ότι, δεν συντρέχει περίπτωση μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης,
β) για τις δωρεές εν ζωή και γονικές παροχές, αντίγραφο του οικείου συμβολαίου που συντάχθηκε μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2008 ή βεβαίωση του συμβολαιογράφου, που συνέταξε το συμβόλαιο ότι, τούτο συντάχθηκε μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2008, καθώς και υπεύθυνη δήλωση του υπόχρεου ότι δεν συντρέχει περίπτωση μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης.
Σε υποθέσεις, για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε από 1.1.2009 μέχρι και τις 31.12.2014, το πιστοποιητικό του πρώτου εδαφίου απαιτείται για όσο χρόνο το Δημόσιο δεν έχει εκπέσει του δικαιώματός του για κοινοποίηση πράξης επιβολής φόρου και προστίμου.
Σε υποθέσεις, για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννάται από 1.1.2015 και εφεξής, το ανωτέρω πιστοποιητικό απαιτείται για πέντε (5) επιπλέον έτη από τη λήξη του έτους εντός του οποίου λήγει η προθεσμία για την υποβολή της δήλωσης. Σε κάθε περίπτωση, στις υποθέσεις του προηγούμενου εδαφίου πιστοποιητικό δεν απαιτείται μετά την παρέλευση δέκα (10) ετών από το τέλος του έτους εντός του οποίου λήγει η προθεσμία για την υποβολή της δήλωσης».

Η αξιολογούμενη ρύθμιση του άρθρου 20 συνιστά μια νομοτεχνικής φύσεως προσαρμογή, προκειμένου να επικαιροποιηθεί η παρ. 1 του άρθρου 105 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία, λόγω των προτεινόμενων με το παρόν τροποποιήσεων σε διάφορα άρθρα του εν λόγω Κώδικα (ν.2961/2001, Α’ 266) που σχετίζονται με το πιστοποιητικό. Απαλείφεται, επιπλέον, η περίπτωση χορήγησης πιστοποιητικού για τη βεβαίωση από τη Δ.Ο.Υ. ότι το Δημόσιο εξέπεσε του δικαιώματός του για την επιβολή φόρου λόγω παραγραφής, με σκοπό την αποσυμφόρηση των Δ.Ο.Υ., καθώς η παραγραφή προκύπτει ρητά από τον νόμο, και συνεπώς δεν χρειάζεται να βεβαιωθεί και από τη φορολογική αρχή. Κατά τα λοιπά, η ανωτέρω ρύθμιση δεν απαιτεί άλλη τροποποίηση, δεδομένου ότι περιλαμβάνει πολύ γενικές ρυθμίσεις για το πιστοποιητικό, το οποίο, πλην της μεταβίβασης ακινήτων με επαχθή αιτία και της αποσύνδεσής του στην ουσία μόνο από την εξόφληση των οφειλόμενων φόρων, διατηρείται σε όλες τις λοιπές προβλεπόμενες από τον Κώδικα περιπτώσεις, ενώ και ο μεταβιβάζων με επαχθή αιτία ακίνητο, δεν στερείται του δικαιώματος να ζητήσει το πιστοποιητικό για άλλο λόγο.

Άρθρο 20
Υποχρέωση έκδοσης πιστοποιητικών της Φορολογικής Διοίκησης – Τροποποίηση παρ. 1 άρθρου 105 ν.2961/2001

Η παρ. 1 του άρθρου 105 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία (ν. 2961/2001, Α’266) τροποποιείται με α) την προσθήκη επιφύλαξης ως προς την παρ. 1 του άρθρου 112, β) την αντικατάσταση της λέξης «φαίνεται» με τη λέξη «βεβαιώνεται», γ) τη διαγραφή της περίπτωσης επιβολής φόρου επειδή το Δημόσιο εξέπεσε του δικαιώματος λόγω παραγραφής και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής:
«1. Με την επιφύλαξη της εφαρμογής των διατάξεων των παραγράφων 3, 4 και 5 του άρθρου 82 και της παραγράφου 1 του άρθρου 112, ο προϊστάμενος της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας υποχρεώνεται, μετά από αίτηση του υπόχρεου σε φόρο, να χορηγεί σε αυτόν πιστοποιητικό, στο οποίο να βεβαιώνεται η υποβολή της φορολογικής δήλωσης, καθώς και η ολική ή μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεών του ή η απαλλαγή του από αυτές για λόγους που αναφέρονται στο νόμο.»

Νομοτεχνική αλλά και ουσιαστική προσαρμογή και αναδιατύπωση της παρ. 1 του άρθρου 107 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια (ν.2961/2001, Α’ 266), με προσθήκη νέου δεύτερου εδαφίου με το άρθρο 21, το οποίο αποτελούσε τελευταίο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 82 του ίδιου Κώδικα και μεταφέρεται λόγω μεγαλύτερης συνάφειας στο άρθρο 107. Με το νέο προτεινόμενο εδάφιο διευρύνονται οι περιπτώσεις απόδοσης (κινητών) περιουσιακών στοιχείων με παρακράτηση του φόρου από τα πρόσωπα που τα κατέχουν (Τράπεζες, εταιρείες κ.λπ.), και προσκόμιση πιστοποιητικού σ’ αυτά, σε σχέση με την ισχύουσα ρύθμιση που αφορά μόνο την απόδοση καταθέσεων από Τράπεζες. Η διεύρυνση είναι αναγκαία και θα διευκολύνει την απόδοση των φόρων και σε άλλες περιπτώσεις (π.χ. ασφαλιστικές αποζημιώσεις). Το πιστοποιητικό του άρθρου 105 επιτελεί διαφορετική λειτουργία στις προβλεπόμενες στο άρθρο 107 περιπτώσεις (σε σχέση με τη μεταβίβαση των ακινήτων) και εξασφαλίζει την προεξόφληση των οφειλόμενων φόρων με παρακράτησή τους από τα πιο πάνω πρόσωπα που κατέχουν και οφείλουν να αποδώσουν κινητά περιουσιακά στοιχεία, χρήματα, αξίες κ.λπ.

Άρθρο 21
Συμπλήρωση υποχρεώσεων τρίτων προσώπων – Τροποποίηση παρ. 1 άρθρου 107 ν. 2961/2001

Η παρ. 1 του άρθρου 107 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία (ν. 2961/2001, Α’266) τροποποιείται με την προσθήκη α) στο πρώτο εδάφιο της νομικής οντότητας, β) νέου δεύτερου εδαφίου και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής:
«1. Τράπεζες, εταιρείες και γενικά κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα που διακατέχει με οποιαδήποτε ιδιότητα ή οφείλει από οποιαδήποτε αιτία χρήματα, αξίες ή άλλα κινητά γενικά πράγματα, που αποτελούν αντικείμενο της κατά το άρθρο 1 κτήσης, δεν μπορούν να τα αποδώσουν ή να καταβάλουν τα οφειλόμενα ποσά ή τόκους γι’ αυτά, αν δεν τους προσαχθεί το κατά το άρθρο 105 πιστοποιητικό του προϊσταμένου της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας, στο οποίο βεβαιώνεται από αυτόν, εκτός των άλλων, ότι καταβλήθηκε ο φόρος που αναλογεί ή ότι δεν οφείλεται φόρος. Η απόδοση των περιουσιακών στοιχείων του πρώτου εδαφίου διενεργείται και με παρακράτηση του φόρου από την Τράπεζα, εταιρεία ή τα πρόσωπα ή τις οντότητες που τα κατέχουν και η απόδοση του φόρου με επιμέλεια των προσώπων ή οντοτήτων αυτών μέχρι την επόμενη της απόδοσης των περιουσιακών στοιχείων. Την ίδια υποχρέωση έχουν οι κληρονόμοι και οι εκτελεστές διαθηκών για τα κληροδοτήματα που οφείλουν.»

Με την προτεινόμενη τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 112 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια (ν.2961/2001, Α’ 266), την προσθήκη δεύτερου εδαφίου και την αναδιατύπωση του πρώτου, με το άρθρο 22, επαναπροσδιορίζονται οι υποχρεώσεις των συμβολαιογράφων, ορίζεται ρητά ότι δεν απαιτείται προσάρτηση πιστοποιητικού του άρθρου 105 στα συμβόλαια μεταβίβασης ακινήτων με επαχθή αιτία, ενώ εξακολουθεί να απαιτείται υποχρεωτικά η προσάρτηση του ως άνω πιστοποιητικού στα συμβόλαια δωρεάς ή γονικής παροχής. Προκειμένου δε να αποκλεισθεί η μεταβίβαση αδήλωτων ακινήτων (λόγω της μη απαίτησης πιστοποιητικού κατά τη μεταβίβαση με επαχθή αιτία), ορίζεται ότι πρέπει να γίνεται υποχρεωτική μνεία από τον συμβολαιογράφο στο συμβόλαιο που συντάσσει περί υποβολής της οικείας δήλωσης φόρου, ανάλογα με την αιτία κτήσης του μεταβιβαζόμενου ακινήτου (κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής). Τα ανωτέρω βρίσκονται σε συνάρτηση και με την προτεινόμενη με το παρόν τροποποίηση της παρ. 5 του άρθρου 82 του ως άνω Κώδικα.

Άρθρο 22
Συμπλήρωση υποχρεώσεων συμβολαιογράφων – Τροποποίηση παρ. 1 άρθρου 112 ν. 2961/2001

Η παρ. 1 του άρθρου 112 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Λαχεία (ν. 2961/2001, Α’ 266) τροποποιείται α) στο πρώτο εδάφιο αα) με τη συμπλήρωση ότι η κυριότητα και τα εμπράγματα δικαιώματα γεννώνται αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής, αβ) με τη διαγραφή της προίκας, β) με την προσθήκη δεύτερου εδαφίου και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής:
«1. Απαγορεύεται η σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου, που μεταβιβάζει την κυριότητα αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής ή συνιστά εμπράγματα δικαιώματα από τις ίδιες αιτίες σε ακίνητο ή κινητό που αποκτήθηκε αιτία θανάτου, ή δωρεάς ή γονικής παροχής, καθώς και η σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου, με το οποίο εξοφλείται ή εκχωρείται εν όλω ή εν μέρει απαίτηση που αποκτήθηκε από κάποια από τις πιο πάνω αιτίες, αν δεν προσαρτηθεί από τον συμβολαιογράφο στο συμβόλαιο που συντάσσει το πιστοποιητικό της παραγράφου 1 του άρθρου 105 και γίνει ρητή μνεία γι’ αυτό στο συμβολαιογραφικό έγγραφο. Κατά τη σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου, που μεταβιβάζει την κυριότητα με επαχθή αιτία ή συνιστά από την ίδια αιτία εμπράγματα δικαιώματα, σε ακίνητο, που αποκτήθηκε αιτία θανάτου, δωρεάς ή γονικής παροχής, δεν απαιτείται προσάρτηση του πιστοποιητικού του άρθρου 105, αλλά γίνεται ρητή μνεία υποχρεωτικά από τον συμβολαιογράφο, για την υποβολή της κατά περίπτωση δήλωσης φόρου κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής και συμπληρώνονται τα στοιχεία αυτής στο συμβολαιογραφικό έγγραφο που συντάσσει.»