Το ελαφρυντικό αυτό (παρά τις περί του αντιθέτου τοποθετήσεις του Αρείου Πάγου) ουσιαστικά οδηγούσε σε χορήγησή του, άρα και σπάσιμο της ισόβιας κάθειρξης σε ανθρωποκτονίας, εφόσον ο δράστης είχε λευκό ποινικό μητρώο- Επανέρχεται επί της ουσίας η διατύπωση των κωδίκων προ του 2019, περί ”προτέρου εντίμου βίου”, απελευθερώνοντας τους δικαστές από τη στενή ερμηνεία για τη χορήγησή του
Στην προ του 2019 περιγραφή του βίου ενός ανθρώπου ως “έντιμου”, ως βάση για να του αναγνωριστεί ελαφρυντικό που οδηγεί ακόμα και στο σπάσιμο της ισόβιας κάθειρξης για βαρύτατα εγκλήματα, προχωρεί το Υπουργείο Δικαιοσύνης μέσω των εκτεταμένων αλλαγών στον Ποινικό και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Μεταξύ των 84 άρθρων που αναμορφώνουν τους ποινικούς κανόνες και έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, είναι και το άρθρο 84 ΠΚ για τις ελαφρυντικές περιστάσεις, η αναγνώριση των οποίων είτε σπάει την ισόβια κάθειρξη, είτε μειώνει τις ποινές.
Ο “σύννομος βίος”
Η διατύπωση της ελαφρυντικής περίστασης (του ελαφρυντικού) με τον κώδικα του 1951 που ίσχυε επί 70 χρόνια, έδινε μια γενική εικόνα του έντιμου βίου: “…το ότι ο υπαίτιος έζησε έως το χρόνο που έγινε το έγκλημα έντιμη, ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και γενικά κοινωνική ζωή”. Αυτό έδινε το περιθώριο για ευρεία ερμηνεία στους δικαστές, στην χορήγηση του ελαφρυντικού. Η δυνατότητα όμως αυτή έγινε πολύ στενή με την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα του 2019, και πλέον κατά πολλούς η χορήγηση του ελαφρυντικού σε έναν κατάδικο με λευκό ποινικό μητρώο, ήταν μονόδρομος. Συγκεκριμένα η διατύπωση , που ισχύει μέχρι σήμερα, είναι πως ελαφρυντική περίσταση συνιστά “….το ότι ο υπαίτιος έζησε σύννομα ως τον χρόνο που έγινε το έγκλημα, περίσταση που δεν αποκλείεται από μόνη την προηγούμενη καταδίκη του για ελαφρό πλημμέλημα”.
Η μετατροπή αυτή όμως προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις ακόμα και σε κορυφαίο δικαστικό επίπεδο, δεδομένου ότι οδήγησε στην μείωση ποινών δραστών σοβαρών εγκλημάτων, όπως π.χ η περίπτωση του ειδικού φρουρού Επαμεινώνδα Κορκονέα , που είχε καταδικαστεί αρχικά σε ισόβια για την δολοφονία του Αλ. Γρηγορόπουλου.
Με την ψήφιση όμως του ποινικού κώδικα του 2019, και την επαναδιατύπωση του ελαφρυντικού, σε δεύτερο βαθμό η ποινή μειώθηκε στα 13 χρόνια. Ετσι τον Ιούνιο του 2022 αποφυλακίστηκε.
Ο Άρειος Πάγος
Η ποινή αυτή επικυρώθηκε εν τέλει με τις ψήφους των ενόρκων (μειοψήφησαν οι δικαστές) αφού προηγουμένως ειχε ασκηθεί αναίρεση από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, σε μια προσπάθεια να εμποδιστεί το κύμα αποφάσεων που αναγνώριζαν το ελαφρυντικό ως νομικό μονόδρομο με βάση την διατύπωσή του. Ανέφερε τότε η εισήγηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Βασ. Πλιώτα που έγινε ομόφωνα δεκτή από το ποινικό τμήμα του Αρείου Πάγου ότι το λευκό ποινικό μητρώο δεν συνδέεται με τη σύννομη ζωή, έτσι ώστε να χορηγηθεί το ελαφρυντικό του προτέρου έντιμου βίου. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κατά την αγόρευσή του είχε πει ότι ο σύννομος βίος δεν ταυτίζεται με το λευκό ποινικό μητρώο του δράστη, αλλά με το σεβασμό των αγαθών της καθημερινής ζωής. «Η ύπαρξη λευκού ποινικού μητρώου αποτελεί σοβαρή ένδειξη αλλά όχι δεσμευτική για το δικαστήριο καθώς απαιτείται συστηματική προσπάθεια εκ μέρους του δικαστηρίου και να θεωρηθεί εξαίρεση το έγκλημα στη ζωή του δράστη. Το λευκό ποινικό μητρώο δεν συνδέεται με τη σύννομη ζωή, έτσι ώστε να χορηγηθεί το ελαφρυντικό του προτέρου έντιμου βίου» ανέφερε ο κ. Πλιώτας.
Σύγχυση
Παρόλα αυτά οι λαϊκοί δικαστές αποφυλάκισαν τον Κορκονέα, δίνοντας το ελαφρυντικό, ενώ ανάλογα έπρατταν και άλλα δικαστήρια. Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν αποφασίστηκε η επαναφορά ης προηγούμενης διατύπωσης, αφού όπως αναφέρει η αιτιολογική έκθεση “κρίθηκε δικαιοπολιτικά σκόπιμη η επαναφορά της προϊσχύσασας διάταξης του πρώτου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 84 ΠΚ, η οποία απαιτούσε τη θετική αξιολογική κρίση του δικαστή για τη συνολική συμπεριφορά του κατηγορουμένου, προκειμένου να αναγνωσθεί το ελαφρυντικό του προτέρου εντίμου βίου. Και τούτο διότι, η αντικατάσταση από τον πρότερο «σύννομο» βίο, διεύρυνε υποχρεωτικά το εύρος της αναγνώρισής του καθώς το υποκειμενικό αντικαταστάθηκε από αντικειμενικό στοιχείο, τον σύννομο βίο που αποδεικνύεται πρώτιστα από το ποινικό μητρώο. Συνεπώς, πλέον για να μειωθεί η ποινή, πρέπει να αποδειχθεί ο έντιμος ατομικός, οικογενειακός, επαγγελματικός και κοινωνικός βίος, δηλαδή μια θετική και ουσιαστική και όχι μία τυπική και απαθής στάση απέναντι στην κοινωνία”.
Η αλλαγή
Έτσι η νέα διατύπωση είναι η εξής:
“Η περ. α’ της παρ. 2 του άρθρου 84 του Ποινικού Κώδικα αντικαθίσταται και η παρ. 2 διαμορφώνεται ως εξής:
«2. Ελαφρυντικές περιστάσεις θεωρούνται ιδίως: α) το ότι ο υπαίτιος έζησε ως τον χρόνο που έγινε το έγκλημα έντιμη, ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και γενικά κοινωνική ζωή, β) το ότι στην πράξη του ωθήθηκε από μη ταπεινά αίτια ή από μεγάλη ένδεια ή υπό την επίδραση σοβαρής απειλής ή υπό την επιβολή προσώπου στο οποίο αυτός οφείλει υπακοή ή με το οποίο βρίσκεται σε σχέση εξάρτησης, γ) το ότι στην πράξη του ωθήθηκε από ανάρμοστη συμπεριφορά του παθόντος ή παρασύρθηκε από οργή ή βίαιη θλίψη που του προκάλεσε άδικη εναντίον του πράξη, δ) το ότι επέδειξε ειλικρινή μετάνοια και επιδίωξε να άρει ή να μειώσει τις συνέπειες της πράξης του, ε) το ότι συμπεριφέρθηκε καλά για σχετικά μεγάλο διάστημα μετά την πράξη του, ακόμα και κατά την κράτησή του.».