Επιμέλεια: Λάμπρος Σπ. Τσόγκας
Αντεισαγγελέας Εφετών Λάρισας
Οι επιδόσεις στην ποινική δίκη εισέρχονται πια στην ηλεκτρονική εποχή, χωρίς όμως να αποκλείεται και η μορφή της επίδοσης με φυσικό τρόπο. Προς τούτο λοιπόν είναι αναγκαίο να λαμβάνονται υπόψη οι εξής νομοθετικές προβλέψεις:
Το άρθρο 27 Ν.4727/2020
Η υπ’αριθ.59660/2024 οικ. υπουργική απόφαση (ΦΕΚ Β’ 403)
Τα άρθρα 155, 156 ΚΠΔ, όπως τροποποιήθηκαν με τον Ν.4937/2022
Από τη μελέτη των πιο πάνω διατάξεων πρέπει να γίνουν οι εξής επισημάνσεις:
1ον. Για την επίδοση του εγγράφου (κλήση μάρτυρα, κλητήριο θέσπισμα, κλήση κατηγορουμένου, βούλευμα, διάταξη, απόφαση, ποινική διαταγή) απαιτείται η εξουσιοδότηση (πιστοποίηση) δικαστικών υπαλλήλων και δικαστικών επιμελητών κάθε Εισαγγελίας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Τούτοι ακολούθως θα χρησιμοποιούν την οικεία πλατφόρμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
2ον. Η πλατφόρμα με την ονομασία poinikesepidoseis.gov.gr λειτουργεί μέσω της ενιαίας ψηφιακής πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr-ΕΨΠ).
3ον. Οι πιο πάνω υπάλληλοι και επιμελητές μετά την εξουσιοδότησή τους από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης ακολουθούν τη διαδικασία της αυθεντικοποίησης λαμβάνοντας τους σχετικούς κωδικούς της δημόσιας διοίκησης. Τούτη η (τυπική) διαδικαία προβλέπεται στην υπ’αριθμ. 29810/2020 απόφαση του Υπουργού Επικρατείας.
4ον. Για την ενεργοποίηση της διαδικασίας επίδοσης αφού γίνει η εισαγωγή στην πλατφόρμα των υπαλλήλων και επιμελητών (που έχουν αυθεντικοποιηθεί) ακολουθούνται δύο (ηλεκτρονικά) μονοπάτια. Το πρώτο είναι το αυτοματοποιημένο και αφορά τις Εισαγγελίες της χώρας, που έχουν εισαχθεί στο σύστημα ΟΣΔΔΥ-ΠΠ. Το δεύτερο είναι το χειροκίνητο και αφορά τις λοιπές Εισαγγελίες.
5ον. Τόσο στην περίπτωση της αυτοματοποιημένης διαδικασίας όσο και στην περίπτωση της χειροκίνητης διαδικαδίας για απόθεση του εγγράφου στη θυρίδα του πολίτη της ενιαίας ψηφιακής πύλης απαιτείται ο πολίτης, τον οποίο αφορά η επίδοση του εγγράφου, να έχει εγγραφεί στην ψηφιακή θυρίδα της ενιαίας ψηφιακής πύλης, να έχει δηλώσει σε αυτή τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου και οπωσδήποτε να έχει έγκυρο ΑΦΜ. Σε διαφορετική περίπτωση ακολουθείται η επίδοση του εγγράφου με φυσικό τρόπο. Αν όμως έχει προβεί στις πιο πάνω ενέργειες, αντλούνται τα στοιχεία επικοινωνίας του από το Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας και όσον εφαρμόζεται η αυτοματοποιημένη διαδικασία ακολουθούνται τα εξής:
Α)Στην πλατφόρμα κατά τη χρήση της από τον αρμόδιο υπάλληλο γίνεται η αυτόματη συμπλήρωση των απαιτούμενων πεδίων αμέσως μόλις ο υπάλληλος πληκτρολογήσει τον ΑΦΜ του πολίτη στο σχετικό πεδίο της πλατφόρμας (π.χ. κλητήριο θέσπισμα). Έτσι δημιουργείται το οικείο έγγραφο επίδοσης. Για τη δημιουργία του λαμβάνεται υπόψη το αντίστοιχο πρότυπο, που τηρείται στην εφαρμογή.
Β) Το έγγραφο επίδοσης αποστέλλεται αυτόματα μέσω της «πλατφόρμας» στη θυρίδα του πολίτη. Η θυρίδα του πολίτη αποτελεί εφαρμογή (λειτουργικό μέρος) στην ενιαία ψηφιακή πύλη. Η αυτόματη αποστολή γίνεται επειδή στην αυτοματοποιημένη διδαδικασία απόθεσης του εγγράφου στη θυρίδα του πολίτη στην ενιαία ψηφιακή πύλη τα στοιχεία του εγγράφου αποστέλλονται από το ΟΣΔΔΥΠΠ μέσω της διεπαφής στην πλατφόρμα. Η διαλειτουργικότητα λοιπόν των δεδομένων του ΟΣΔΔΥ-ΠΠ (που είναι τα έγγραφα της ποινικής δίκης, που ενσωματώνονται σε αυτό και αφορούν τους εμπλεκόμενους πολίτες (διαδίκους, μάρτυρες) εξασφαλίζει την αυτόματη παραλαβή κάθε εγγράφου προς απόθεση στη θυρίδα του εμπλεκόμενου πολίτη κατά το χειρισμό της πλατφόρμας από τους εξουσιοδοτημένους δικαστικούς υπαλλήλους και δικαστικούς επιμελητές.
Γ) Το έγγραφο της επίδοσης όταν αποστέλλεται στη θυρίδα του πολίτη έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, δηλαδή φέρει μοναδικό αναγνωριστικό αριθμό επαλήθευσης και προηγμένη ή εγκεκριμένη ηλεκτρονική σφραγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά από όλους τους φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, από τα δικαστήρια όλων των βαθμών και τις εισαγγελίες όλης της χώρας, καθώς και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες ως ηλεκτρονικά έγγραφα διακινούμενα με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), χωρίς να απαιτείται ηλεκτρονική υπογραφή ή άλλη ηλεκτρονική σφραγίδα και με ισχύ πρωτότυπου εγγράφου και ως έντυπα έγγραφα, εφόσον εκτυπωθούν από τη διαδικτυακή εφαρμογή της ΕΨΠ, χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις ή διαδικασία επικύρωσης και με ισχύ αντιγράφου.
Δ) Αφού γίνει η πιο πάνω αποστολή του εγγράφου στη θυρίδα του πολίτη, για την επιβεβαίωση της επιτυχούς απόθεσής του σε αυτήν ενεργοποιείται αυτόματα στην πλατφόρμα, που χρησιμοποιεί ο δικαστικός υπάλληλος, απάντηση, που περιλαμβάνει τις πληροφορίες σύμφωνα με τον τύπο του εγγράφου (Κλήση Μάρτυρα, Κλητήριο θέσπισμα, Κλήση Κατηγορουμένου, Διάταξη, Βούλευμα, Απόφαση, Ποινική Διαταγή). Επίσης ο υπάλληλος λαμβάνει αυτόματα στην πλατφόρμα τον μοναδικό αναγνωριστικό αριθμό επαλήθευσης για την πιο πάνω απόθεση.
Ε). Μετά την απόθεση του εγγράφου στη θυρίδα του πολίτη απομένουν δύο ακόμη ενέργειες. Η πρώτη αφορά την ενημέρωσή του για την παραλαβή. Τούτη γίνεται μέσω της θυρίδας του πολίτη, με την αποστολή SMS, καθώς και με την αποστολή μηνύματος στη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όπως έχουν αντληθεί από το Εθνικό Μητρώο Επικοινωνίας (ΕΜΕ), είτε από το ΟΣΔΔΥ-ΠΠ. Η τελευταία ενέργεια είναι το αποδεικτικό επίδοσης. Έτσι μετά την ολοκληρωμένη απόθεση του εγγράφου επίδοσης στη θυρίδα του πολίτη και την ενημέρωσή του, η πλατφόρμα αποστέλλει τις πληροφορίες του εγγράφου στο ΟΣΔΔΥ-ΠΠ-, το οποίο δημιουργεί το έγγραφο με τον τίτλο «Αποδεικτικό Επίδοσης». Σε αυτό περιγράφονται οι λεπτομέρειες της επίδοσης και έτσι προκύπτει η ημερομηνία της επιτυχούς απόθεσης στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη. Τούτο το αποδειτικό εκτυπώνεται και ενσωματώνεται στη δικογραφία για να προκύπτει η νομότυπη και έγκαιρη επίδοση του εγγράφου στον εμπλεκόμενο πολίτη. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι ο χρόνος επίδοσης είναι ο χρόνος απόθεσης στην ψηφιακή θυρίδα, οι δε ενέργειες της ενημέρωσης του πολίτη για την απόθεση και της (αυτόματης) σύνταξης του αποδεικτικού επίδοσης αποτελούν τις ενέργειες για την τυπική-παραδεκτή ολοκλήρωση της απόθεσης στην ψηφιακή πύλη. Τούτο το αποδεικτικό εκτυπώνεται και ενσωματώνεται στη δικογραφία για να προκύπτει η νομότυπη και έγκαιρη επίδοση του εγγράφου στον εμπλεκόμενο πολίτη. Το ότι ο χρόνος της απόθεσης του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη είναι ο χρόνος επίδοσης, προκύπτει από το άρθρο 155παρ.1 ΚΠΔ. Σε αυτό ορίζεται ότι η επίδοση με ηλεκτρονικά μέσα συντελείται με την αποστολή του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη. Σημειώνεται βέβαια ότι στην πράξη ο χρόνος της απόθεσης του εγγράφου στην ψηφιακή πύλη του πολίτη, ο χρόνος της ενημέρωσής του με sms και με ηλεκτρονικό μήνυμα για την επιτυχή απόθεση και ο χρόνος του αποδεικτικού επίδοσης συμπίπτουν. Αν όμως (για τεχνικούς λόγους) υπάρχει χρονική απόκλιση ημέρας΄μεταξύ αποστολής του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα και αυτοματοποιημένης δημιουργίας του αποδεικτικού επίδοσης, πρέπει να αναφερθεί ότι θα ληφθεί υπόψη η πληροφορία που είναι καταγεγραμμένη στο αποδεικτικό επίδοσης σε ό,τι αφορά το χρόνο απόθεσης, άλλως αν δεν υπάρχει τέτοια πληροφορία (για το χρόνο απόθεσης), χρόνος επίδοσης είναι ο χρόνος που φέρει το αποδεικτικό επίδοσης (που αυτόματα δημιουργείται), αφού αυτή θα είναι η μοναδική πληροφορία για το χρόνο επίδοσης, που ενσωματώνεται στη δικογραφία.
6ον. Αν η αποστολή του εγγράφου γίνεται με τον χειροκίνητο τρόπο από τον αρμόδιο δικαστικό υπάλληλο και δικαστικό επιμελητή της Εισαγγελίας τότε, αφού προηγουμένως γίνει η είσοδός του με την αυθεντικοποίησή του στην πλατφόρμα, ακολουθούνται τα εξής βήματα:
Α) Ο αρμόδιος δικαστικός υπάλληλος συμπληρώνει τα απαραίτητα στοιχεία του εγγράφου, που πρέπει να αποσταλεί στη θυρίδα του πολίτη με βάση τα στοιχεία, που αντλεί από τη δικογραφία. Επειδή στην περίπτωση αυτή δεν λειτουργεί το ΟΣΔΔΥ-ΠΠ, η διαδικασία δημιουργίας του εγγράφου επίδοσης εναπόκειται στην άντληση των στοιχείων από τη δικογραφία με χειροκίνητες ενέργειες του υπαλλήλου.
Β)Για το λόγο αυτό αναζητεί στην πλατφόρμα το ανάλογη για το κάθε έγγραφο πρότυπο. Σε αυτή διαδικασία το σύστημα διαλειτουργεί αυτόματα με το Φορολογικό Μητρώο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) και το Μητρώο Πολιτών του Υπουργείου Εσωτερικών. Αυτό είναι αναγκαίο για την ταυτοποίηση του προσώπου.
Γ) Αφού ο εξουσιοδοτημένος δικαστικός υπάλληλος ολοκληρώσει τη συμπλήρωση των πεδίων για το προς απόθεση στη θυρίδα του πολίτη έγγραφο (έγγραφο επίδοσης) με βάση το πρότυπο που έχει για κάθε περίπτωση στην πλατφόρμα, δηλαδή αφού περατωθεί η άντληση των στοιχείων από τη δικογραφία, δημιουργείται στην πλατφόρμα το προς επίδοση έγγραφο και ακολούθως τούτο αποστέλλεται αυτόματα μέσω της πλατφόρμας στη θυρίδα του πολίτη.
Δ) Όπως στον αυτοματοποιημένο τρόπο έτσι και στον χειροκίνητο το έγγραφο της επίδοσης όταν αποστέλλεται στη θυρίδα του πολίτη έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, δηλαδή φέρει μοναδικό αναγνωριστικό αριθμό επαλήθευσης και προηγμένη ή εγκεκριμένη ηλεκτρονική σφραγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά από όλους τους φορείς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, από τα δικαστήρια όλων των βαθμών και τις εισαγγελίες όλης της χώρας, καθώς και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες ως ηλεκτρονικά έγγραφα διακινούμενα με χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), χωρίς να απαιτείται ηλεκτρονική υπογραφή ή άλλη ηλεκτρονική σφραγίδα και με ισχύ πρωτότυπου εγγράφου και ως έντυπα έγγραφα, εφόσον εκτυπωθούν από τη διαδικτυακή εφαρμογή της ΕΨΠ, χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις ή διαδικασία επικύρωσης και με ισχύ αντιγράφου.
Ε). Μετά την απόθεση του εγγράφου στη θυρίδα του πολίτη απομένουν δύο ακόμη ενέργειες. Η πρώτη αφορά την ενημέρωσή του για την παραλαβή. Τούτη γίνεται μέσω της θυρίδας του πολίτη, με την αποστολή SMS, καθώς και με την αποστολή μηνύματος στη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τούτα (αριθμός κινητού τηλεφώνου, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) προκύπτουν από τα στοιχεία της δικογραφίας και με τη χειροκίνητη ενέργεια του αρμοδίου δικαστικού υπαλλήλου ενσωματώθηκαν στην πλατφόρμα. Η τελευταία ενέργεια που απομένει είναι το αποδεικτικό επίδοσης. Έτσι μετά την ολοκληρωμένη απόθεση του εγγράφου επίδοσης στη θυρίδα του πολίτη και την ενημέρωσή του, το έγγραφο «Αποδεικτικό Επίδοσης» της δημιουργείται εξ ολοκλήρου από την πλατφόρμα σε αντίθεση με την αυτοματοποιημένη δικαδικασία που το αποδεικτικό επίδοσης δημιουργείται αυτόματα από το ΟΣΔΔΥ-ΠΠ. Σε αυτό περιγράφονται οι λεπτομέρειες της επίδοσης και έτσι προκύπτει η ημερομηνία της επιτυχούς απόθεσης στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη. Τούτο το αποδεικτικό εκτυπώνεται και ενσωματώνεται στη δικογραφία για να προκύπτει η νομότυπη και έγκαιρη επίδοση του εγγράφου στον εμπλεκόμενο πολίτη. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι (όπως στην αυτοματοποιημένη έτσι και στη χειροκίνητη διαδικασία) ο χρόνος επίδοσης είναι ο χρόνος απόθεσης στην ψηφιακή θυρίδα, οι δε ενέργειες της ενημέρωσης του πολίτη για την απόθεση και της (αυτόματης) σύνταξης του αποδεικτικού επίδοσης αποτελούν τις ενέργειες για την τυπική-παραδεκτή ολοκλήρωση της απόθεσης στην ψηφιακή πύλη. Τούτο το αποδεικτικό (όπως στην αυτοματοποιημένη έτσι και στη χειροκίνητη διαδικασία) εκτυπώνεται και ενσωματώνεται στη δικογραφία για να προκύπτει η νομότυπη και έγκαιρη επίδοση του εγγράφου στον εμπλεκόμενο πολίτη. Το ότι ο χρόνος της απόθεσης του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη είναι ο χρόνος επίδοσης, προκύπει από το άρθρο 155παρ.1 ΚΠΔ, Σε αυτό ορίζεται ότι η επίδοση με ηλεκτρονικά μέσα συντελείται με την αποστολή του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη. Σημειώνεται βέβαια ότι στην πράξη ο χρόνος της απόθεσης του εγγράφου στην ψηφιακή πύλη του πολίτη, ο χρόνος της ενημέρωσής του με sms και με ηλεκτρονικό μήνυμα για την επιτυχή απόθεση και ο χρόνος του αποδεικτικού επίδοσης συμπίπτουν. Αν όμως (για τεχνικούς λόγους) υπάρχει χρονική απόκλιση ημέρας΄μεταξύ αποστολής του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα και αυτοματοποιημένης δημιουργίας του αποδεικτικού επίδοσης, πρέπει να αναφερθεί ότι θα ληφθεί υπόψη η πληροφορία που είναι καταγεγραμμένη στο αποδεικτικό επίδοσης σε ό,τι αφορά το χρόνο απόθεσης, άλλως αν δεν υπάρχει τέτοια πληροφορία (για το χρόνο απόθεσης), χρόνος επίδοσης είναι ο χρόνος που φέρει το αποδεικτικό επίδοσης (που αυτόματα δημιουργείται), αφού αυτή θα είναι η μοναδική πληροφορία για το χρόνο επίδοσης που ενσωματώνεται στη δικογραφία.
7ον. Με βάση το άρθρο 7 της ΥΑ 59660/2024η ισχύς της αρχίζει ένα (1) μήνα από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (δηλαδή από τις 22-2-2024 με εξαίρεση τις επιδόσεις κλητήριων θεσπισμάτων, κλήσεων κατηγορουμένων, διατάξεων, βουλευμάτων, αποφάσεων (πλην αποφάσεων ποινικών διαταγών και λιπομαρτύρων), των οποίων η έναρξη ισχύος ορίζεται η 15η Σεπτεμβρίου 2024.
Στην παράγραφο 1 του άρθρου 155 ΚΠΔ ορίζεται ότι μετά την πρώτη αποστολή μηνύματος στο κινητό τηλέφωνο του προσώπου που αφορά η επίδοση, το μήνυμα αποστέλλεται αυτόματα εκ νέου μετά από 48 ώρες. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε τόσο στην αυτοματοποιημένη όσο και στη χειροκίνητη διαδικασία απόθεσης του εγγράφου επίδοσης στην ψηφιακή θυρίδα του πολίτη (κατά τις προβλέψεις στην ΥΑ 59660/2024), γίνεται ειδοποίησή του αυτόματα με μήνυμα και ακολουθεί η αυτόματη δημιουργία του αποδεικτικού επίδοσης, το οποίο εκτυπώνεται από τον δικαστικό υπάλληλο και ενσωματώνεται στη δικογραφία. Κατά συνέπεια έχουν ήδη επέλθει τα αποτελέσματα της επίδοσης με την απόθεση του εγγράφου στην ψηφιακή θυρίδα. Η απόδειξή της προκύπτει από την αυτόματη δημιουργία του αποδεικτικού επίδοσης που ακολουθεί μετά την απόθεση. Ως εκ τούτου η δεύτερη αυτόματη ενημέρωση του προσώπου μετά από 48 ώρες από την πρώτη αποστολή του μηνύματος, δεν συνδέεται με την εκτέλεση περαιτέρω ενέργειας του δικαστικού υπαλλήλου, αλλά εντάσσεται ως τεχνικό ζήτημα στην αυτοματοποιημένη λειτουργία της ηλεκτρονικής επίδοσης.
Στην παράγραφο 1 του άρθρου 155 ΚΠΔ ορίζεται ότι αν ο ενδιαφερόμενος διάδικος διόρισε συνήγορο ή αντίκλητο, η επίδοση γίνεται παράλληλα και σε αυτόν. Συνεπώς τόσο στην αυτοματοποιημένη όσο και στη χειροκίνητη διαδικασία πρέπει να γίνει άντληση των στοιχείων του συνηγόρου ή του αντικλήτου για να ακολουθήσει η ηλεκτρονική επίδοση και σε αυτόν με απόθεση του εγγράφου στη ψηφιακή του θυρίδα. Ο ΚΠΔ δεν ορίζει αν η μεταγενέστερη χρονικά επίδοση από τις δύο είναι αυτή που επιφέρει τα αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τις προθεσμίες, άρα και οι δύο πρέπει να είναι εμπρόθεσμες. Βέβαια στην πράξη είναι απίθανο να υπάρχει χρονική απόκλιση ημέρας ανάμεσα στις δύο επιδόσεις (ενδιαφερόμενο πρόσωπο, αντίκλητο ή συνήγορο) αφού τούτες γίνονται αυτόματα από τεχνικής πλευρά και από χρονικής πλευράς παράλληλα. Τυχόν χρονική απόκλιση μπορεί να συμβεί μόνο λόγω τεχνικού προβλήματος.