Τι προβλέπει νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για την προστασία τους αλλά και πότε αποβάλλονται από το συγκεκριμένο καθεστώς.

Οι whistleblowers «έφτασαν» στη Βουλή, με την κατάθεση του επίμαχου νομοσχεδίου από το υπουργείο Δικαιοσύνης το οποίο ενσωματώνει κοινοτική Οδηγία και περιλαμβάνει διατάξεις για την προστασία και ανωνυμία των πληροφοριοδοτών-προστατευόμενων μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

Όπως έγραψε το dikastiko.gr το νομοσχέδιο είχε συζητηθεί στο υπουργικό συμβούλιο τον περασμένο Μάρτιο, όπου είχαν καταγραφεί και κάποιες διαφωνίες σχετικά με τις δικλείδες ασφαλείας έναντι των όσων καταθέτουν οι whistleblowers και την αποβολή από το καθεστώς προστασίας και ανωνυμίας.

Τελικώς, το νομοσχέδιο τέθηκε στις αρχές Οκτωβρίου σε δημόσια διαβούλευση και τώρα όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Δικαιοσύνης βρίσκεται τώρα στη Βουλή προς ψήφιση.

Το κατατεθέν σχέδιο νόμου ενσωματώνει την Οδηγία 2019/1937 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2019 σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης που θίγουν τομείς, όπως ενδεικτικά, τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ασφάλεια των τροφίμων και των μεταφορών, την προστασία του περιβάλλοντος, τη δημόσια υγεία και την ιδιωτική ζωή.

Δηλαδή, όπως ανέφερε και το dikastiko.gr αφορά διοικητικές- αστικές υποθέσεις και όχι ποινικές (π.χ. περίπτωση Novartis). «Η συγκεκριμένη Οδηγία περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με τους πληροφοριοδότες – μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) και έρχεται να καλύψει ένα νομοθετικό κενό, καθώς η μόνη ανάλογη διαδικασία που υφίσταται στο εγχώριο δίκαιο αφορά αποκλειστικά την ποινική διαδικασία και τον θεσμό των προστατευόμενων μαρτύρων» σημειώνεται και από το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Whistleblowers: Οι διασφαλίσεις για τους προστατευόμενους μάρτυρες

Όπως λέει η ανακοίνωση του υπουργείου «με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου καταστρώνεται ένα σύστημα διαύλων (εσωτερικών και εξωτερικών) για την υποβολή και τη διαχείριση των αναφορών, παρέχονται διασφαλίσεις για τα προσωπικά δεδομένα, ενώ λαμβάνονται μέτρα προστασίας των αναφερόντων.

Ειδικότερα, απαγορεύονται τα κάθε μορφής αντίποινα και ενέργειες αντεκδίκησης σε βάρος του αναφέροντος, είτε αυτά προέρχονται από τον εργοδότη είτε από τρίτα πρόσωπα. Εκτός των αντιποίνων που αφορούν τους γενικούς και ειδικούς όρους εργασίας, απαγορεύεται επιπλέον και κάθε άλλη βλαπτική ενέργεια σε βάρος του αναφέροντος στο επαγγελματικό αλλά και στο κοινωνικό του περιβάλλον, που σχετίζεται με την αναφορά. Ενδεικτικά απαγορεύονται η παύση και η απόλυση, ο υποβιβασμός, η παράλειψη και η στέρηση προαγωγής, η αφαίρεση καθηκόντων, αλλαγή τόπου εργασίας, η μείωση μισθού, μεταβολή ωραρίου εργασίας».

Επίσης, τονίζεται πως τυποποιούνται ποινικά η παρεμπόδιση ή η απόπειρα παρεμπόδισης υποβολής αναφοράς, η διενέργεια αντιποίνων και η αποκάλυψη στοιχείων ταυτότητας των αναφερόντων που υπάγονται σε καθεστώς εμπιστευτικότητας. Η αναγκαιότητα των σχετικών προβλέψεων προκύπτει από το γεγονός ότι τα πρόσωπα που διαπιστώνουν, στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων τους, παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου, σε σημαντικής σπουδαιότητας τομείς, συμβάλλουν καθοριστικά στην αποκάλυψη και εν κατακλείδι στην πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών».

Δικλείδες και αποκάλυψη

Ωστόσο, όπως είχε επισημάνει το dikastiko.gr για την προστασία και ανωνυμία των μαρτύρων υπάρχουν μεν συγκεκριμένες πρόνοιες αλλά προβλέπεται και διαδικασία αποκάλυψης των στοιχείων της ταυτότητάς τους εφόσον (μεταξύ άλλων) απαιτείται “για τη διασφάλιση των υπερασπιστικών δικαιωμάτων του αναφερομένου (σ.σ του προσώπου σε βάρος του οποίου στρέφεται)». Χαρακτηριστικά το άρθρο 14 του νομοσχεδίου αναφέρει:

«Για όσο διάστημα απαιτείται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση προσπαθειών παρεμπόδισης της αναφοράς, παρακώλυσης, ματαίωσης ή καθυστέρησης των μέτρων παρακολούθησης, ιδίως όσον αφορά στις έρευνες, ή προσπαθειών ταυτοποίησης των αναφερόντων, δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα και κάθε είδους πληροφορίες που οδηγούν, άμεσα ή έμμεσα, στην ταυτοποίηση του αναφέροντος δεν αποκαλύπτονται σε οποιονδήποτε άλλον πέρα από τα εξουσιοδοτημένα μέλη του προσωπικού που είναι αρμόδια να λαμβάνουν, ή να παρακολουθούν τις αναφορές, εκτός αν συγκατατεθεί σχετικά ο αναφέρων. Την ίδια υποχρέωση έχουν και ο αναφερόμενος και κάθε τρίτο πρόσωπο που κατονομάζεται στην αναφορά. Προς τον σκοπό αυτό, οι φορείς των Κεφαλαίων Γ΄ και Δ΄ λαμβάνουν τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα, όπως τεχνικές ψευδωνυμοποίησης, κατά την παρακολούθηση της αναφοράς και την επικοινωνία με τις αρμόδιες αρχές.

Κατά παρέκκλιση από την παρ. 1, η ταυτότητα του αναφέροντος και κάθε άλλη πληροφορία που αναφέρεται στην παρ. 1 μπορεί να αποκαλύπτεται μόνο στις περιπτώσεις που απαιτείται από το ενωσιακό ή εθνικό δίκαιο, στο πλαίσιο ερευνών αρμόδιων αρχών ή στο πλαίσιο δικαστικών διαδικασιών, και εφόσον αυτή είναι αναγκαία για την εξυπηρέτηση των σκοπών του παρόντος ή για τη διασφάλιση των υπερασπιστικών δικαιωμάτων του αναφερομένου.

Αποκαλύψεις δυνάμει της παρ. 2 γίνονται αφού προηγηθεί έγγραφη ενημέρωση του αναφέροντος σχετικά με τους λόγους αποκάλυψης της ταυτότητάς του και λοιπών εμπιστευτικών στοιχείων, εκτός αν η ενημέρωση αυτή υπονομεύει τις έρευνες ή τις δικαστικές διαδικασίες. Αδικαιολόγητη παράλειψη της ενημέρωσης συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα, για τους υπαγόμενους σε διατάξεις πειθαρχικού δικαίου. Μετά από την ενημέρωση, ο αναφέρωv δικαιούται να υποβάλει εγγράφως παρατηρήσεις, οι οποίες δεν γνωστοποιούνται σε κανέναν και δεν αναστέλλουν την αποκάλυψη. Δεν θίγονται περαιτέρω διασφαλίσεις της ταυτότητας του αναφέροντος και των πληροφοριών από τις οποίες μπορεί αυτή να συναχθεί, που προβλέπονται από ειδικές διατάξεις ενωσιακού ή εθνικού δικαίου».